Śmigus dyngus: 4 powody, dla których warto o nim pamiętać

Polska jest pod względem różnorodności obrzędów i pielęgnowanych tradycji krajem niezwykłym. Zarówno rok liturgiczny, jak i kalendarzowy, obfituje w najróżniejsze święta, większe i mniejsze, narodowe i kościelne, które wiążą się z celebrowaniem wielu obecnych od wieków zwyczajów, jak i czczeniem Boga, z najróżniejszych okazji. Jednym z takich do dziś praktykowanych zwyczajów jest Śmigus dyngus, który stanowi element tradycji związanej z obchodzeniem świąt Wielkiej Nocy.

Śmigus-dyngus i jego tradycja

Jak to bywa w trakcie dziejów, różne obrzędy i zwyczaje z czasem zanikają, częściowo lub całkowicie, inne utrzymują się długimi latami tak, że są w stanie przetrwać w prawie niezmienionej wersji do czasów współczesnych. Śmigus dyngus to zwyczaj, który pojawił się na polskich ziemiach w XV wieku i przetrwał do dzisiejszych czasów, jednak jego początki różniły się od dzisiejszego sposobu celebrowania lanego poniedziałku.

Było również tak, że obrzęd ten uznany został za grzeszne praktyki, które mogą sprowadzić na złą drogę zwłaszcza młodych ludzi, gdyż mają wyraźnie nieprzyzwoity podtekst. W diecezji poznańskiej, w początkach XV wieku zwołano nawet synod, który wydał w tej sprawie stosowny dokument.

Czasy współczesne

Dziś natomiast traktuje się Śmigus-dyngus z większym przymrużeniem oka, uznając ten dzień po prostu jako wspomnienie dawnej tradycji, którą warto podtrzymywać. Jakie argumenty przemawiają na rzecz celebrowania lanego poniedziałku? Spójrzmy jak tłumaczono sens polewania wodą dawniej i w jaki sposób zmieniło się znaczenie samego obrzędu:

W łączności z tradycją – jeśli czujesz się patriotą związanym z historią i dziejami obyczajowości polskiej, to Śmigus-dyngus jest okazją do podtrzymywania dawnych praktyk, a jednocześnie stwarza możliwość zabawnego spędzenia drugiego dnia świąt Wielkiej Nocy. Sama nazwa wskazuje jednak na dwa różne zwyczaje, które niegdyś, zwłaszcza na ziemiach wiejskich, celebrowano co roku:

– dyngus – oznacza podarki ofiarowywane mężczyznom, którzy odwiedzali wszystkie domostwa we wsi, chodząc od drzwi do drzwi i recytując wiersze na temat Męki Jezusa Chrystusa. Składano także życzenia świąteczne, a nieraz pojawiały się także zabawne przyśpiewki. W zamian odwiedzający otrzymywali żywność, najczęściej w postaci jajek, wędlin i pieczywa.

– śmigus – to z kolei pozostałość po obrzędowym polewaniu wszystkich panien we wsi, które były na wydaniu. Jeśli któraś nie została oblana wodą, był to powód do smutku, bowiem oznaczał brak zainteresowania ze strony kawalerów i obawy o staropanieństwo.

Ochrona przed chorobami – do dziś w niektórych regionach Polski oprócz polewania wodą praktykuje się symboliczne bicie po nogach witkami wierzby, co ma oznaczać oczyszczenie z wszelkich grzechów i brudu, a także zapewnić dostatek, dobre zdrowie i pomyślność.
Sposób na problemy z płodnością – w podobnych duchu, moc uzdrawiającą przypisywano również wodzie, która miała zapobiegać bezpłodności – właśnie dlatego polewano najczęściej młode panny.
Zapewnienie urodzaju – do dziś w niektórych regionach naszego kraju, w Lany Poniedziałek gospodarz wychodzi na pola, by polać je wodą święconą, która ma uchronić od gradobicia i innych niekorzystnych czynników atmosferycznych. Urodzaj i owocne zbiory mają również zapewnić wbijane w ziemię krzyżyki wykonane z palm i witek poświęconych w Niedzielę Palmową.

Czasy się zmieniają

Dzisiejsze obchody Świąt Wielkiej Nocy, w porównaniu z dawniejszymi czasami, są dość symboliczne. Wszystko się zmienia, również przywiązanie do tradycji i obyczajowości. Są jednak nadal takie regiony (Małopolska, południe kraju i Zamojszczyzna), gdzie celebrowanie Lanego Poniedziałku nadal wiąże się ze wspomnianymi wyżej przekonaniami. Można także spotkać orszaki konne, wyruszające o świcie na pola ze święconą wodą.

Ważne, aby potrafić uszanować tradycję, cieszyć się z tego, że mamy tak bardzo barwną i bogatą historię, i choćby symbolicznie zaznaczyć związek z dawną obyczajowością oraz wartościami, które kiedyś tak bardzo ceniono i czczono